چکیده

عقیده به معاد نگاهی بود که مردم  به مرگ داشتند و  این یک اصل مشترک و  واحد بین همه آدمیان در  تمام دورانها و در سرزمینهای مختلف بوده است .در جوامع اولیه  تصور روح و روان بسیار مبهم  و  پیچیده است . بشر نخستین اجداد  و اموات خود را می پرستیدند و  این پرستش نیاکان خالی از فکر بقایای روح نبود .ادامه و  باقیمانده این باورهای دینی یکی از جریانهایی است که در تدفین های تابوتی  و  خمره ای  و …   دخیل بوده است .

نوع تدفین در هر سرزمین و در  هر دوره  تاریخی همواره  نشانگر نوع عقاید ،آداب ، رسوم ،سنتها  و  باورهای  یک  قوم یا مردم آن سرزمین بوده است مطالعه تدفین در بررسی ها و مطالعات مربوط به مردم شناسی و  شناخت جوامع ابتدایی و  تاریخ تحولات آن بسیار موثر   است.  زیرا در طول تاریخ ، مرگ عامل مرموز و ناشناخته ای برای بشر بوده است که تنها راه شناخت و تجربه آن ، خوابها و خرافه ها ،داستانها  و افسانه های خودساخته  مردمان  بوده است. 

مقدمه:

 تدفین درگذشتگان  بخشی از فرهنگ معنوی یک قوم محسوب می شود .قبل از روی کار آمدن پارتها در  قلمرو سرزمین  ایران شاهد انواع شیوه های تدفین هستیم که از جمله آنها می توان به  شیوه تدفین تابوتی اشاره نمود .از دیگر شیوه های رایج ساخت آرامگاههای سنگی است .که نمونه آن را می توان در   پاسارگاد  و مربوط به کورش بنیانگذار سلسله هخامنش دید .از دیگر شیوه های تدفین دوران هخامنشی می توان به آرامگاههای صخره ای با تابوت های سنگی شاهان در نقش رستم  و تخت جمشید اشاره نمود . با انجام مطالعات گسترده علمی مشخص گردیده است که پارتها نیز از شیوه تدفین تابوتی استفاده نموده اند ،که نمونه آن را در محلهایی چون کنگاور ، سنگ شیر همدان ،جزیره خارک ، دورااراپوس ،اروک ،سلوکیه ، نسا، پالیمر  و… می توان ملاحظه نمود. هنگامی که این قوم در سراسر ایران پراکنده شدند ، ابتدا با شیوه سنتی خود (در دشتهای قره قوم)،مردگان را  با  لباس  و لوازم شخصی و خوراک  در  صخره ها  و  قبور سنگی دفن می نمودند که نمونه این تدفین ها  در مناطقی  چون کنگاور، گرمی germi   می توان مشاهده نمود  به جهت تاثیرات فرهنگ هلنی  در ایران اشکانی شاهد حضور یک رسم یونانی یعنی قرار دادن سکه یا کلید در زیر سر یا دهان مردگان هستیم .در  شهرهای بزرگ و معابد ،مردگان را به سبک دوره ایلامی بر  روی سکوها در دخمه ها ی عمیق می نهادند و  در   کنارشان چراغ روغن سوز  قرار می دادند . ( رومن گیرشمن به  وجود دخمه های زیر زمینی در شوش با همین اشکال اشاره دارد ) (علاوه براین از دخمه ای زیر زمینی با تابوت های مجلل سفالین مربوط به  دوره  اشکانی و  الیمایی در شوشتر استفاده شده است ) علاوه بر تابوت در این دوران از گور خمره های بزرگ  و  کوچک جهت دفن مردگان استفاده شده است .سابقه تدفین گور خمره ای در ایران به هزاره سوم قبل  از میلاد  باز میگردد .که در  تپه گیان نهاوند ،شوش  و هفت تپه و … شاهد دفن کودکان در خمره های کوچک سفالین هستیم .تاکنون دلایل متعددی برای استفاده از  خمره جهت دفن افراد مطرح شده است برخی دلایل، تنگناهای اقتصادی را علت این موضوع عنوان می کنند  و  خمره را جایگزینی برای  تابوت میدانند  ، و  عده ای معتقدند که حفاظت از میراث درگذشتگان   و  جلوگیری از فساد جسد دلیل اساسی این  روش  بوده است . در این مقاله انواع روشهای تدفین اشکانی را  براساس  یافته های باستان شناسی مورد بررسی خواهم داد ، منتظر باشید.